W erze mediów społecznościowych rodzice masowo publikują zdjęcia i filmy swoich dzieci (tzw. sharenting). Zjawisko budzi kontrowersje etyczne i prawne – czy rodzice zawsze mają prawo decydować o wizerunku dziecka? Pojawia się pytanie: czy publikowanie zdjęć dziecka bez jego zgody to naruszenie jego praw?
Podstawy prawne – Prawo cywilne – ochrona wizerunku
Art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych:
- Wizerunek osoby fizycznej jest dobrem osobistym – jego rozpowszechnianie wymaga zgody.
- Dziecko nie może jej udzielić, więc robią to rodzice jako przedstawiciele ustawowi.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy
- Obowiązek rodziców do działania z poszanowaniem dobra dziecka.
- Władza rodzicielska nie jest nieograniczona – nie może naruszać dóbr osobistych dziecka.
RODO / GDPR
- Wizerunek dziecka to dana osobowa – jej przetwarzanie wymaga legalnej podstawy.
- Rodzic działa jako administrator danych, ale musi kierować się interesem dziecka.
Wątpliwości i granice prawne
- Czy publikacja zdjęcia nagiego dziecka (np. w wannie) jest przekroczeniem granic?
- Co jeśli jeden z rodziców nie wyraża zgody na publikację?
- Czy dziecko może w przyszłości pozwać rodziców za publikowane treści?
- Brak jednoznacznych przepisów zakazujących „sharentingu”, ale rośnie liczba sporów prawnych.
Orzecznictwo i praktyka
- Brak szerokiego orzecznictwa w Polsce, ale są precedensy z Francji i Niemiec, gdzie rodzice byli ostrzegani lub ukarani za publikacje wizerunku dziecka.
- W Polsce zdarzają się pozwy rozwodowe z żądaniem zakazu publikacji zdjęć dziecka przez jednego z rodziców.
- Sądy coraz częściej nakładają ograniczenia: np. zakaz publikacji wizerunku dziecka bez zgody drugiego rodzica.
Sharenting a dobro dziecka
- Zagrożenia:
- Utrata prywatności dziecka,
- Ryzyko wykorzystania wizerunku (np. przez pedofilię online),
- Zawstydzenie dziecka w przyszłości,
- Brak kontroli nad cyfrowym śladem dziecka.
- Dobre praktyki:
- Niewidoczna twarz dziecka (np. zasłonięta),
- Ograniczenia widoczności (publikacja tylko dla znajomych),
- Zgoda drugiego rodzica.
Propozycje zmian i regulacji
- Wprowadzenie jasnych przepisów zakazujących sharentingu o charakterze naruszającym godność dziecka.
- Edukacja rodziców przez szkoły, poradnie i media.
- Możliwość prawnej interwencji dziecka (np. za pośrednictwem rzecznika praw dziecka lub sądu rodzinnego).
Podsumowanie i wnioski
- Rodzice mają prawo reprezentować dziecko, ale nie mogą naruszać jego prawa do prywatności.
- Udostępnianie zdjęć dzieci powinno być poprzedzone refleksją: czy dziecko by tego chciało?
- Warto wprowadzać prawo do cyfrowej prywatności dziecka jako jedno z kluczowych praw w rodzinie XXI wieku.